Digitale weerbaarheid in de klas. Hoe bereid je leerlingen voor op de online wereld?

In onze snel digitaliserende samenleving worden kinderen dagelijks blootgesteld aan digitale media, zowel op school als thuis. Hoewel digitale technologie veel voordelen biedt, brengt het ook risico's met zich mee, zoals desinformatie, privacykwesties en online pesten. Leerkrachten en docenten spelen een cruciale rol in het helpen ontwikkelen van de digitale weerbaarheid van hun leerlingen.

Wat is digitale weerbaarheid?

Digitale weerbaarheid houdt in dat kinderen strategieën leren om veilig om te gaan met de kansen en risico's van de online wereld. Hiervoor is het belangrijk dat ze ervaring op doen in de online wereld in een veilige, beschermde setting zoals het klaslokaal. Samen met klasgenoten ontdekken onder leiding van een betrokken onderwijsprofessional.

De rol van mediawijsheid

Mediawijsheid is een essentiële basis, maar alleen kennis is niet genoeg. Kinderen hebben cognitieve vaardigheden zoals impulscontrole nodig om weerbaar te zijn. Ondanks dat een heel aantal van deze vaardigheden automatisch zullen groeien naarmate leerlingen ouder worden en dus wijzer, is het belangrijk om hier met leerlingen vanaf jonge leeftijd al over in gesprek te zijn, niet alleen in de klassituatie maar ook thuis aan tafel of tijdens de afwas.

Hoe kunnen leerkrachten/docenten helpen?

Het aanleren van executieve functies zoals "stop en denk"-reacties en het motiveren van leerlingen om kritisch na te denken over wat ze online tegenkomen, kan hun weerbaarheid vergroten. Er zijn verschillende lesactiviteiten die hieraan kunnen bijdragen.

Lesactiviteiten

Wellicht kun je met de volgende lesactiviteiten uit de voeten?

Voor kinderen van 8-12 jaar

"Herken de risico’s" (Interactie en reflectie)

• Kinderen leren online risico’s herkennen, zoals phishing, privacy-inbreuken en nepnieuws.
• Leerkrachten laten verschillende voorbeelden van online situaties zien (zoals een bericht met een link naar een onbekende website). De kinderen moeten aangeven of ze denken dat dit veilig of onveilig is, en waarom.
• Aandachtscontrole om kinderen te helpen irrelevante informatie weg te filteren en de juiste keuze te maken.

"Stop en denk" (Rollenspel)

• Impulscontrole ontwikkelen bij online interacties.
• In groepen spelen kinderen een rollenspel waarin ze verleidelijke situaties tegenkomen (bijv. het downloaden van een onbekende app). De kinderen moeten eerst de "stop en denk"-techniek toepassen voordat ze handelen.
• Deze activiteit stimuleert executieve functies zoals impulscontrole

Voor kinderen van 12-14 jaar

"Fake news detective" (Groepswerk)

• Mediawijsheid ontwikkelen door het leren herkennen van nepnieuws en manipulatie op sociale media.
• In kleine groepen krijgen de leerlingen verschillende nieuwsberichten en social media posts te zien. Ze moeten de betrouwbaarheid onderzoeken en hun bevindingen presenteren aan de klas.
• Dit stimuleert kritische denkvaardigheden en helpt bij het opbouwen van digitale weerbaarheid door zelfvertrouwen in het herkennen van desinformatie.

"Digitale veiligheidscampagne" (Creatieve opdracht)

• Zelfvertrouwen opbouwen in het effectief toepassen van digitale weerbaarheidsstrategieën.
• Laat leerlingen in groepjes een campagne ontwerpen waarin ze andere jongeren bewust maken van online gevaren en hoe je je hiertegen kunt beschermen. Ze kunnen bijvoorbeeld posters maken, video’s opnemen of een presentatie geven. De app Clips is hier een fantastische toepassing voor.
• Deze activiteit combineert sociale verbondenheid en autonomie, zoals besproken in het essay, wat belangrijk is om motivatie te versterken.

Het is van groot belang dat kinderen leren omgaan met de digitale wereld en dat leerkrachten hen hierin begeleiden. Door eenvoudige aanpassingen in het lesprogramma kunnen kinderen worden voorbereid op de kansen én risico's van de digitale toekomst. Wees hierin nieuwsgierig naar de beweegredenen van leerlingen. Hun online omgeving ziet er heel anders uit dan in onze jeugd!

Deze lessen zijn gebaseerd op het essay van Esther van Rozendaal die zich bezighoudt met het ontwikkelen van digitale weerbaarheid bij leerlingen.